اللهم عجل لولیک الفرج، السلام علیک یا صاحب الزمان(عج)،الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

حوزه/ نماینده ولی‌فقیه در خراسان شمالی و امام‌جمعه بجنورد، با صدور بیانیه‌ای حرمت‌شکنی سالگرد شهادت امام هادی (ع) در جشنواره بازی‌های بومی و محلی استان را محکوم کرد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری « حوزه» در خراسان شمالی، حجت الاسلام والمسلمین رضا نوری، نماینده ولی‌فقیه در خراسان شمالی و امام‌جمعه بجنورد، با صدور بیانیه‌ای حرمت‌شکنی سالگرد شهادت امام هادی (ع) در جشنواره بازی‌های بومی و محلی استان را محکوم کرد.

در این بیانیه آمده است: هتک حرمت سالگرد شهادت امام علی النقی الهادی(ع) در جشنواره بازی‌های بومی و محلی خراسان شمالی، قلب همه مؤمنان و متدینان را به درد آورده و سبب تأسف و تأثر شدید دوستداران اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) شده است.

این بیانیه می افزاید: بدون شک این هتک حرمت و جسارت علنی به ساحت مقدس امام هادی (ع) در روز شهادت آن حضرت و این اهانت آشکار به شعائر اسلامی و ارزش‌های دینی، با اصول و قواعد اولیه و بنیادین اسلامی و اخلاقی و انسانیِ جامعه ما معارض بوده، با هیچ دلیلی قابل توجیه نیست و نزد همه مسلمانان محکوم و مطرود است.

در ادامه این بیانیه آمده است: چنین حرمت‌شکنی‌هایی ولو اگر از روی جهل باشد قابل‌پذیرش نیست؛ ازاین‌رو باید در برنامه‌های بعدی حساسیت بیشتری بر روی این موضوعات وجود داشته باشد تا خدای‌ناکرده بار دیگر در جامعه مذهبی استان شاهد چنین گستاخی‌هایی علیه اهل‌بیت علیهم‌السلام نباشیم.

گفتنی است، جشنواره بازی های بومی و محلی خراسان شمالی با عنوان «دا» روز گذشته در حالی همزمان با سالروز شهادت امام هادی(ع) برگزار شد که با حرمت شکنی همراه بود. بدسلیقگی محض در زمان برگزاری یک جشنواره در روز شهادت، از یک طرف و برپایی برنامه «رقص محلی» در آن از طرف دیگر، اوج حرمت شکنی را به نمایش گذاشت.

منبع:اخبار حوزه

حوزه/ یا احمد! میدانی چه زندگی گواراتر و چه زنده بودنی بادوام‌تر است؟ عرض کرد بارالها! نه. فرمود اما زندگی گوارا آنست که صاحبش در ذکر من سستی نکند و نعمت مرا از خاطر نبرد و جاهل بحق من نباشد؛ رضا و خوشنودی مرا شب و روز بجوید.

به گزارش خبرگزاری حوزه، یکی از مباحث مطرح شده در کتاب ارشادالقلوب، روایتی است از أمیرالمؤمنین علی (ع) که همانا رسول خدا(ص) در شب معراج از خدای تعالی پرسید پروردگارا کدامیک از اعمال برتر و افضل است؟ که متن زیر، پاسخ خداوند متعال در قالب حدیث قدسی است که تقدیم نگاه شما عزیزان خواهد شد:

متن فارسی:

روایت شده از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام که همانا رسول خدا شب معراج از خدای تعالی پرسید: پروردگارا کدامیک از اعمال برتر و افضل است؟ خدای تبارک و تعالی فرمود: در پیش من عملی بهتر از توکل بر من و رضای بقضای من بهتر نیست.

ای محمّد دوستی خودم را بر دوستانم واجب کردم و نیز محبتم را واجب کردم بر آنان که بسوی من توجه می‌کنند و دوستیم را واجب کردم بر آنان که به من متصل می شوند و بر کسانی که بر من توکل دارند و برای محبت من حدی نیست و دوستی خود را برای دوستانم زیاد کردم و نشانه ‌ای قرار میدهم.

اینان کسانی باشند که با توجه من به آفریدگانم توجه می کنند و حاجتهای خود را بمردم نمی گویند. شکم های آنان خالیست از حرام؛ نعمتشان در دنیا ذکر و محبت من و رضای من از ایشان است.

ای احمد اگر دوست داری که باورع‌ترین مردم باشی، پارسائی کن در دنیا و میل به آخرت داشته باش.

عرض کرد بارالها؛ چگونه در دنیا پارسائی کنم؟ فرمود: از غذا و آشامیدنی لباس دنیا اندکی بگیر و برای فردایت پس انداز مکن و ذکر مرا ادامه بده.

عرض کرد بارالها؛ چطور ذکر ترا ادامه بدهم؟ فرمود: به دوری از مردم و توجه نداشتن به تلخ و شیرین دنیا و خالی کردن خانه دلت را از دنیا.

ای حمد بترس از اینکه مانند کودک باشی که هرگاه نگاه به سبز و زردی کند و هر گاه ترش و شیرینی به او داده شود فریب بدهند او را.

عرض کرد پروردگارا؛ مرا بکاری دلالت کن بوسیله آن به تو نزدیک شوم. فرمود: شبت را روز و روزت را شب کن عرض کرد پروردگارا؛ چطور شب را روز و روز را شب قرار دهم؟ فرمود: خوابت را نماز و غذایت را گرسنگی قرار ده.

ای احمد بعزت و جلال خودم هر بنده‌ای که با چهار خصلت با من پیمان بندد او را وارد بهشت می کنم.

زبانش را باز نکند مگر بچیزی که او را یاری کند و دلش را از وسواس نگهدارد و علم مرا حفظ‌ کند و به گرسنگی بسر برد.

ای احمد اگر شیرینی گرسنگی و سکوت و خاموشی و گوشه‌نشینی و نتیجه‌ی آنها را بچشی، از اینها دست بر نداری. عرض کردند پروردگارا بهره‌ی گرسنگی چیست؟ فرمود حکمت و نگهداری دل، نزدیکی به من، خاطر افسرده، خرج کم و زندگی ساده در میان مردم گفتن سخن حق باک نداشتن از سختی و سستی زندگی.

ای احمد میدانی در چه وقتی بنده مقرب درگاه من می‌شود؟ عرض کرد نه پروردگارا؛ فرمود هر گاه در حال گرسنگی و حال سجود باشد.

ای احمد من از سه طایفه‌ی از بندگانم در شگفتم؛ بنده‌ای که مشغول نماز می‌شود و می داند که دستهایش را بسوی کی بلند می کند و در برابر کی ایستاده؟ با این حال چرت و پینکی می زند و در شگفتم از بنده‌ای که روزی امروزش را دارد و همت برای بدست آوردن روزی فردایش گمارده و در شگفتم از بنده‌ای که نمی داند که من از او راضیم یا بر او خشمگین ولی می‌خندد.

ای احمد در بهشت کاخی است از لؤلؤ بالای لؤلؤ و در بالای دژ در آنجا نابودی نیست و در آن قصرها جای بندگان خاص من باشد که به آنان نظر و توجه میکنم در هر روزی هفتاد مرتبه پس با آنان سخن میگویم هر مرتبه‌ای که به آنان توجه کنم، کاخهای آنان را هفتاد برابر کنم و هر گاه اهل بهشت به غذا و آشامیدنی لذت برند ایشان بذکر من و سخن گفتن با من لذت برند.

پیغمبر عرض کرد پروردگارا نشانه اینان چیست؟ فرمود ایشان همیشه زندانی باشند زبانهایشان حبس باشد از سخن گفتن بیهوده و شکمهایشان خالیست از غذای حرام.

ای احمد دوستی خدا دوستی با فقیرانست و نزدیک شدن به آنان و از فقیران کسانی باشند که به اندک راضی هستند و بر گرسنگی شکیبا و صابرند و سپاسگزارند بر زندگی گوارا و از گرسنگی و تشنگی شکایت نمی‌کنند با زبانشان دروغ نگویند و بر پروردگارشان خشمناک نباشند و بر آنچه از دست داده‌اند افسرده خاطر نمی‌شوند و به آنچه که بدست آرند شادمان نمی‌باشند.

ای احمد دوستی من دوستی فقیران‌ست؛ به فقیران و مجلسشان نزدیک شو که ترا بخودم نزدیک می کنم و از ثروتمندان و مجلسشان دور شو زیرا که فقیران دوستان منند.

یا احمد لباس های نرم مپوش و غذاهای رنگارنگ مخور و بالای فرشهای نرم منشین زیرا که نفس سرچشمه تمام شرور و رفیق تمام بدیهاست؛ تو او را بطرف بندگی خدا می کشانی، او ترا بسوی نافرمانی خدا میبرد و در اطاعت خدا با تو مخالف میکند و پیروی ترا در آنچه که خوش نداری میکند و هر گاه سیر شدی سرکشی میکند و زمانی که گرسنه شدی شکایت می‌نماید و خشمگین می‌شود هر گاه که تهی دست شوی گردنکشی میکند هر گاه بی‌نیاز شوی فراموش میکند هر گاه بزرگ شوی غافل می‌شود و ایمن باشد و این نفس رفیق شیطان است و مثل نفس مانند شتر مرغ است زیاد میخورد و پرواز نمی‌کند و مانند خرزهره است که رنگ خوب و مزه‌ی تلخ دارد.

یا احمد دنیا و اهلش را دشمن بدار آخرت و اهلش را دوست بدار عرض کرد اهل دنیا و آخرت کیست؟ فرمود اهل دنیا کسی است که خنده‌اش زیاد و خواب و خشمش فراوان باشد ولی راضی بقضای الهی نیست بکسی که بدی میکند از او پوزش طلب نمی‌کند و اگر کسی هم از او پوزش طلبد نمی‌پذیرد هنگام اطاعت خدا کسل است و هنگام نافرمانی خدا قهرمانست آرزویش دور و دراز، مرگش نزدیک. نفسش را بازجوئی نمی کند، بهره‌اش اندک و سخن گفتنش زیاد، ترس و بیمش کم سرورش زیاد است و همانا مردم دنیا سپاسگزار نیستند، بر گرفتاری ها شکیبا نباشند مردم زیاد در پیش آنان ناچیزند.

خودستائی می کنند بکاری که انجام نداده‌اند؛ مردم را دعوت می‌کنند بکرداری که خودشان انجام نمی‌دهند؛ سخنی را میگویند که خود تمام نمی‌کنند و ذکر مرا باندازه‌ی سایر مردم می گویند.

یا احمد همانا در میان اهل دنیا نادانی فراوانست برای آموزگاران کوچکی و فروتنی نمیکنند آنان پیش خودشان دانشمندانند و در پیش عارفان احمقانند.

یا احمد همانا اهل خیر و آخرت صورتهایشان لاغر و شرمشان زیاد، حمقشان اندک، نفعشان بسیار، نیرنگشان اندک، مردم از آنان در آسایش و نفسشان در اذیت و زحمت، سخنانشان با ادب و متانت نفس‌هایشان را بازجوئی کنند نفس خود را بزحمت اندازند چشمشان بخوابد ولی دلهایشان بیدار باشد، چشمشان گریان دلشان بذکر خدا سرگرم باشد هر گاه مردم در شمار بیخبران نوشته شوند آنان در زمره‌ی ذاکرین نوشته شوند در آغاز هر نعمتی ستایش خدا کنند و در پایان آن سپاسگزاری میکنند دعای آنان مستجاب و به سخنانشان توجه می‌شود، فرشتگان بوجود آنان شاد میشوند و دعایشان در زیر حجابهاست.

دوست دارد پروردگار که سخنانشان را بشنود آنچنان که مادر سخن گفتن فرزندش را دوست دارد آنی از یاد خدا غافل نیستند، بفکر غذای زیاد یا سخن گفتن بسیار یا لباسهای فراوان نیستند مردم در نظرشان مانند مردگانند و خدا در پیش آنان زنده و کریم است که دور اندیشان او را بکرمش میخوانند و هر کس بآنان رو بیاورد با وی مهربانی میکنند دنیا و آخرت در نظر آنان یکسان است.

یا احمد میدانی پارسایان در پیش من چه مقامی دارند؟ عرض کرد نه پروردگارا؛ فرمود مردم برانگیخته میشوند که بحسابشان رسیدگی شود ولی پارسایان از حساب در امانند همانا کمتر چیزی که به پارسایان داده می‌شود در آخرت آنست که تمام کلیدهای بهشت بآن داده می‌شود تا هر دری از درهای بهشت را بخواهند باز کنند و من نظر مرحمت خود را از آنان نمی‌پوشم که نعمتهای رنگارنگ بهشت را بآنان ارزانی دارم و آنان را در بهترین جاهای بهشت جا دهم و کارهای نیک و پسندیده‌ی آنان را که در دنیا انجام دادند و رنج کشیدند خاطر نشان آنان کنم. و چهار در از درهای بهشت بروی آنان بگشایم یکدر که از آن ارمغانها و هدایای بهشت صبح و شام بر آنان از طرف من وارد می‌شود، دری که از آن بسوی من نگاه کنند هر جور که بخواهند بدون زحمت، دری که از آن بآتش جهنم نگاه کنند و تماشا نمایند که چگونه ستمگران عذاب میشوند. دری که از آن خدمتگزاران و حوریان بهشت بر آنان وارد شوند.

پیامبر عرض کرد پروردگارا؛ این پارسایان که تعریف فرمودی کیستند؟ فرمود پارسا آن کسی است که خانه‌ای ندارد که خراب شود تا افسرده خاطر گردد بواسطه‌ی خرابی آن و نه فرزندی دارد که بمیرد و در مرگش غمگین گردد و نه مالی دارد از دست او برود تا برای از دست دادنش غصه بخورد و هیچ انسانی او را نمی‌شناسد که او را از خدا باز دارد یک چشم بهم زدن، غذای زیادی هم ندارد که روز قیامت از او بازجوئی کنند و نه هم برای او لباس نرمی است که بپوشد. یا احمد صورت پارسایان از شب‌زنده‌داری و روزه گرفتن زرد است و از بسیاری ذکر خدا زبانهایشان ناتوان شده دلهایشان در سینه از بسیاری ذکر خدا زبانهایشان ناتوان شده دلهایشان در سینه از بسیاری روزه گرفتن می‌طپد کوشش زیاد در اطاعت پروردگار کردند ولی نه از ترس آتش دوزخ و نه از اشتیاق بهشت ولی آنان نگاه در آسمانها و زمینها میکنند سپس می‌دانند که همانا خدای سبحان سزاوار عبادت است.

یا احمد این است درجه‌ی پیامبران و راستگویان از امت تو و امت پیامبران غیر از تو و گروهی از شهیدان. عرض کرد پروردگارا کدام طایفه از پارسایان از همه پارساترند پارسایان امت من یا پارسایان بنی اسرائیل فرمود پارسایان بنی اسرائیل نسبت بامت تو مانند یک موی سیاهست در بدن گاوی سفید.

عرض کرد پروردگارا؛ چگونه چنین می باشد؟ در صورتی که شماره بنی اسرائیل از امت من بیشترند فرمود زیرا که آنان بعد از یقین انکار کردند و بعد از اقرار انکار کردند پیغمبر اکرم فرمود سپس حمد کردم خدای تعالی را و سپاسگزاری کردم و برای امت دعا کردم که خدا آنان را نگهداری کند و مشمول رحمت خدا و سایر خیرات الهی گردد.

یا احمد بر تو باد باجتناب و دوری از محرمات زیرا اول و وسط‌ و آخر دین است همانا دوری از محرمات وسیله‌ی قرب و نزدیکی بخدای تعالی است ای احمد ورع زینت مؤمن و ستون دین است مثل ورع مانند کشتی است همان طور که از دریا کسی نجات پیدا نمی‌کند مگر بوسیله‌ی کشتیهمچنین پارسایان نجات پیدا نمی‌کنند مگر بوسیلۀ ورع یا احمد هر کس مرا شناخت و در برابر من فروتنی و کوچکی کرد تمام موجودات برای او کوچکی کنند.

یا احمد ورع درهای عبادت را بروی بنده باز کند پس بنده بواسطه‌ی ورع در پیش خلق گرامی باشد و بواسطه ورع بخدا برسد یا احمد بر تو باد بر سکوت که همانا آبادترین مکانها دلهای مردان شایسته‌ی ساکت باشد و خراب‌ترین مکانها دلهای آنانست که سخنهای بی‌فایده گویند.

یا احمد عبادت ده جزء است نه جزء آن در طلب حلال است اگر خوردنی و آشامیدنی تو حلال بود پس تو در نگهداری و پناه منی. عرض کرد پروردگارا اول عبادت چیست؟ فرمود اول عبادت سکوت است و روزه گرفتن؛ پرسید بهره‌ی روزه چیست؟ فرمود: حکمت است و بهره‌ی حکمت معرفت است و نتیجه معرفت یقین است پس هر گاه بنده یقین پیدا کرد باکش نیست که خوب زندگانی کند یا بد و هر گاه بنده در حالت مرگ و مردن باشد بر فراز سرش فرشتگانی می‌ایستند بدست هر فرشته‌ای جامی از آب کوثر است و جامی از شراب طهور و بروح او می‌چشانند تا تلخی جان کندن از او برود و او را مژده‌ی بزرگی دهند و بگویند خوشا بحالت که جایت خوب است همانا تو بر پروردگار عزیز کریم وارد میشوی. پس روح از دست فرشتگان پرواز میکند بسوی خدای تعالی به فاصله یک چشم بهم زدن بالا رود و پرده و مانعی بین او و خدای تعالی باقی نماند و خدای عز و جل هم مشتاق اوست و در عرش کنار چشمه‌ای بنشیند بعد باو گویند چطور دنیا را واگذاشتی سپس بگوید خدایا بعزت و جلالت سوگند من از دنیا خبری ندارم از آن روزی که مرا آفریدی از تو بیمناک و ترسان بودم. خدا میفرماید راست میگوئی بنده‌ی من بدن تو در دنیا بود و روح تو با من، تو پیش نظر من در نهان و آشکارا بودی بخواه هر چه میخواهی از من تا بتو عنایت کنم این بهشت من است که برای تو مباح است و در جوار رحمت من قرار گیر. پس روح عرض کند که خدایا خودت را بمن شناساندی بشناسائی تو از آفریدگانت بی‌نیاز شدم بعزت و جلالت سوگند اگر خوشنودی تو درین باشد که پاره پاره شوم و هفتاد مرتبه کشته شوم سخت ترین کشتنی که مردم کشته می شوند بآن حالت، رضا و خوشنودی تو برای من دوست‌تر است. بار الها چگونه من خودپسندی کنم و حال اینکه اگر تو مرا اکرام نکنی ذلیل و پست باشم و شکست خورده‌ام اگر مرا یاری نکنی ناتوانم اگر توانائی بمن ندهی، مرده‌ام اگر تو مرا زنده نکنی بیاد خودت و اگر پرده پوشی تو نبود مسلم رسوا میشدم همان مرتبه‌ی اول که نافرمانی و معصیت ترا کردم بارالها چطور من رضای ترا نجویم و حال اینکه تو مرا خردمند کردی تا اینکه ترا شناختم و حق را از باطل و امر را از نهی و علم را از جهل و نور را از ظلمت شناختم سپس خدای عز و جل فرماید بعزت و جلالم سوگند هیچ گاه بین خودم با تو حجاب و مانع قرار نمی دهم.

یا احمد میدانی چه زندگی گواراتر و چه زنده بودنی بادوامتر است؟ عرض کرد بار الها نه. فرمود اما زندگی گوارا آنست که صاحبش در ذکر من سستی نکند و نعمت مرا از خاطر نبرد و جاهل بحق من نباشد؛ رضا و خوشنودی مرا شب و روز بجوید و اما زنده بودن همیشگی آنست آنچنان نفسش را تربیت کند که دنیا در نظرش پست و در چشمش کوچک و آخرت در نظرش بزرگ گردد و خواسته مرا بر خواسته‌ی خودش مقدم دارد و رضا و خوشنودی مرا اختیار کند و حق مرا بزرگ شمرد و دانش مرا نسبت بخودش بخاطر سپارد و مرا در شب و روز هنگام انجام دادن هر گناه و نافرمانی فراموش نکند و دلش را از آنچه که من خوش ندارم دور کند و شیطان و وسوسه او را دشمن دارد و برای شیطان بر دلش راهی قرار ندهد. اگر چنین کرد دوستی خود را در دلش جایگزین کنم تا اینکه دلش را در اختیار خود قرار دهم و از دنیا باز دارم و سرگرم آخرتش کنم و از نعمتهای تازه‌ای که دوستانم را برخوردار کرده‌ام او را برخوردار کنم و چشم و گوش دلش را باز کنم تا اینکه بوسیله دلش بشنود و نگاه کند بجلال و بزرگی من و دنیا بر او تنگ و لذتهای دنیا را دشمن دارد و او را از دنیا و هر چه که در اوست بترسانم همان طور که چوپان را از چراگاه های خطرناک و نابودکننده میترسانم هر گاه چنین شد از مردم فرار میکند و از سرای فانی بسرای جاویدان منتقل می‌شود از خانه‌ی شیطان قدم بخانه‌ی رحمان میگذارد ای احمد او را به هیبت خودم زینت بدهم پس این است زندگانی گوارا و حیاة جاویدان و این است مقام آنان که از خدا راضی باشند. هر کس رضای مرا بدست آورد او را ملازم سه خصلت گردانم معرفتی که با آن نادانی آمیخته نباشد، ذکری که با آن فراموشی آمیخته نباشد، دوستی که با آن دوستی محبت آفریدگانم را اختیار نکند، پس هر گاه مرا دوستی که با آن دوستی محبت آفریدگانم را اختیار نکند، پس هر گاه مرا دوست دارد منهم او را دوست دارم و چشم دلش را بجلال و بزرگیم باز کنم آفریدگان خاصّم را از او پوشیده ندارم. و در تاریکی شب و روشنائی روز با او سخن گویم بطوری که سخن گفتن او با آفریدگانم قطع شود و با آنان هم‌نشینی نکند و سخنان خود و فرشتگانم را بشنود و او را برازهائی که از مردم پنهان داشتم آگاه کنم و لباس شرم بر اندامش بپوشانم تا اینکه تمام مردم از او شرم کنند و بر زمین راه رود و آمرزیده باشد و دل او را شنوا و بینا قرار دهم و چیزی بر او پوشیده نماند از بهشت و دوزخ. و او را از آنچه که بر مردم میگذرد روز قیامت از هول و شدت عذاب آگاه کنم و او را بر حساب بینوایان و ثروتمندان و دانایان و نادانان با خبر کنم و گور او را روشن کنم تا اینکه نکیر و منکر بروی فرود آیند و از او پرسش کنند او غصه‌ی مرگ و تاریکی قبر و لحد و بیم روز قیامت را نه بیند تا اینکه برایش میزان را نصب کنم و نامۀ عملش را بگشایم نامه‌ی او را بدست راستش بگذارم نوشته‌اش را بخواند بعد بین خود و او ترجمه‌کننده‌ای قرار ندهم بیواسطه با او سخن گویم. پس اینها که گفته شد نشانه‌های دوستان است.

یا احمد همت خود را یکی قرار ده و یک زبان داشته باش بدن خود را زنده قرار ده که هیچ گاه غافل و بیخبر نباشی هر کس از من غافل شد باکی ندارد بهر کجا که بخواهم او را نابود می‌کنم یا احمد عقلت را بکار انداز از پیش از آنکه از دست تو برود پس هر کس که خرد و عقلش را بکار انداخت نه خطا میکند و نه سرکشی.

یا احمد آیا می‌دانی چرا ترا بر سایر پیامبران برتری دادم؟ عرض کرد نه بار الها؛ فرمود به صفت یقین و خوی نیک و سخاوت و مهربانی بخلق و هم چنین پارسایان و مردمان شایسته پارسا نمی شوند مگر با پیدایش این صفات در آنها. یا احمد هر گاه بنده شکمش را گرسنه نگهداشت و زبانش را حفظ‌ کرد او را حکمت بیاموزم اگر چه او کافر باشد تا حکمت او بر او حجتی باشد ولی اگر مؤمن بود حکمتش برایش نور و برهان و شفا و رحمت است پس میداند چیزی را که نمیدانسته و می‌بیند چیزی را که نمی‌دیده پس اول چیزی که او می‌بیند عیبهای خودش میباشد تا اینکه از عیب های مردم سرگرم عیب های خودش گردد و او را بر ریزه‌کاریهای علم بینا گردانم تا اینکه شیطان بر او وارد نشود.

یا احمد عبادتی پیش من دوست‌تر از سکوت و روزه گرفتن نیست پس هر کس روزه بگیرد و زبانش را حفظ‌ نکند مانند کسی باشد بنماز ایستاده و حمد و سوره را نخوانده پاداش ایستادن باو میدهم ولی پاداش عبادت‌کنندگان باو نمیدهم.

یا احمد آیا میدانی چه وقت بنده عابد می باشد عرض کرد نه پروردگارا؛ فرمود هر گاه هفت خصلت در او جمع شود پرهیزکاری که او را از کارهای حرام مانع شود، سکوتی که او را از حرفهای بیهوده نگهدارد، بیمی که هر روز گریه او را زیاد کند. شرمی که هر روز در خلوت از من شرم دارد، خوردن غذائی که از خوردنش ناچار است، دشمن دارد دنیا را بواسطه اینکه من آن را دشمن دارم، خوبان را دوست دارد بجهت اینکه من آنان را دوست دارم. یا احمد هر که ادعا کند و بگوید خدا را دوست دارم درست نیست مگر اینکه اکتفا بقوت روزانه‌اش کند، لباس ساده بپوشد، در حال سجود بخوابد، قیامش را طول بدهد، ساکت و خاموش باشد بر من توکل کند، زیاد گریه کند کم خنده نماید، مخالفت هوای نفسش را کند، مسجد را خانه خویش قرار دهد، پارسائی را همنشین خود کند، دانشمندان را دوستان خود قرار دهد، فقیران و تهی‌دستان را رفیقان خود بداند، رضا و خوشنودی مرا بخواهد، از گناهکاران فرار کند، بذکر من سرگرم و مشغول باشد، همیشه تسبیح مرا بگوید سست پیمان نباشد، بوعده‌اش وفا کند، دلش پاک باشد در نماز پاکیزه باشد، در واجبات سعی و کوشش داشته باشد، در آنچه که پیش من است از پاداش مایل باشد، از عذاب من ترسان باشد، نزدیک و همنشین دوستان من باشد.

یا احمد اگر بنده به اندازه‌ی اهل آسمان و زمین نماز بخواند و روزه بگیرد و مانند فرشتگان غذا نخورد و مانند برهنه‌گان بی‌لباس باشد بعد در دل او ذره‌ای دوستی دنیا را یا شهرت بین مردم یا حب ریاست یا زینت دنیا را بینم او را وارد بهشت نخواهم کرد و دوستی خود را از دل او بر کنم و بر تو ای محمّد سلام و رحمت من باد.

متن عربی:

رُوِیَ عَنْ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ : أَنَّ اَلنَّبِیَّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ سَأَلَ رَبَّهُ سُبْحَانَهُ لَیْلَةَ اَلْمِعْرَاجِ فَقَالَ یَا رَبِّ أَیُّ اَلْأَعْمَالِ أَفْضَلُ فَقَالَ اَللَّهُ تَعَالَی لَیْسَ شَیْءٌ أَفْضَلَ عِنْدِی مِنَ اَلتَّوَکُّلِ عَلَیَّ وَ اَلرِّضَا بِمَا قَسَمْتُ یَا مُحَمَّدُ وَجَبَتْ مَحَبَّتِی لِلْمُتَحَابِّینَ فِیَّ وَ وَجَبَتْ مَحَبَّتِی لِلْمُتَعَاطِفِینَ فِیَّ وَ وَجَبَتْ مَحَبَّتِی لِلْمُتَوَاصِلِینَ فِیَّ وَ وَجَبَتْ مَحَبَّتِی لِلْمُتَوَکِّلِینَ عَلَیَّ وَ لَیْسَ لِمَحَبَّتِی عِلْمٌ وَ لاَ غَایَةٌ وَ لاَ نِهَایَةٌ وَ کُلَّمَا رَفَعْتُ لَهُمْ عِلْماً وَضَعْتُ لَهُمْ عِلْماً أُولَئِکَ اَلَّذِینَ نَظَرُوا إِلَی اَلْمَخْلُوقِینَ بِنَظَرِی إِلَیْهِمْ وَ لَمْ یَرْفَعُوا اَلْحَوَائِجَ إِلَی اَلْخَلْقِ بُطُونُهُمْ خَفِیفَةٌ مِنْ أَکْلِ اَلْحَرَامِ نَعِیمُهُمْ فِی اَلدُّنْیَا ذِکْرِی وَ مَحَبَّتِی وَ رِضَائِی عَنْهُمْ یَا أَحْمَدُ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَکُونَ أَوْرَعَ اَلنَّاسِ فَازْهَدْ فِی اَلدُّنْیَا وَ اِرْغَبْ فِی اَلْآخِرَةِ فَقَالَ إِلَهِی کَیْفَ أَزْهَدُ فِی اَلدُّنْیَا فَقَالَ خُذْ مِنَ اَلدُّنْیَا حَفْناً مِنَ اَلطَّعَامِ وَ اَلشَّرَابِ وَ اَللِّبَاسِ وَ لاَ تَدَّخِرْ لِغَدٍ وَ دُمْ عَلَی ذِکْرِی فَقَالَ یَا رَبِّ کَیْفَ أَدُومُ عَلَی ذِکْرِکَ فَقَالَ بِالْخَلْوَةِ عَنِ اَلنَّاسِ وَ بُغْضِکَ اَلْحُلْوَ وَ اَلْحَامِضَ وَ فَرَاغِ بَطْنِکَ وَ بَیْتِکَ مِنَ اَلدُّنْیَا یَا أَحْمَدُ اِحْذَرْ أَنْ تَکُونَ مِثْلَ اَلصَّبِیِّ إِذَا نَظَرَ إِلَی اَلْأَخْضَرِ وَ اَلْأَصْفَرِ وَ إِذَا أُعْطِیَ شَیْئاً مِنَ اَلْحُلْوِ وَ اَلْحَامِضِ اِغْتَرَّ بِهِ فَقَالَ یَا رَبِّ دُلَّنِی عَلَی عَمَلٍ أَتَقَرَّبُ بِهِ إِلَیْکَ قَالَ اِجْعَلْ لَیْلَکَ نَهَاراً وَ نَهَارَکَ لَیْلاً قَالَ یَا رَبِّ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ اِجْعَلْ نَوْمَکَ صَلاَةً وَ طَعَامَکَ اَلْجُوعَ - یَا أَحْمَدُ وَ عِزَّتِی وَ جَلاَلِی مَا مِنْ عَبْدٍ ضَمِنَ لِی بِأَرْبَعِ خِصَالٍ إِلاَّ أَدْخَلْتُهُ اَلْجَنَّةَ یَطْوِی لِسَانَهُ فَلاَ یَفْتَحُهُ إِلاَّ بِمَا یَعْنِیهِ وَ یَحْفَظُ قَلْبَهُ مِنَ اَلْوَسْوَاسِ وَ یَحْفَظُ عِلْمِی وَ نَظَرِی إِلَیْهِ وَ یَکُونُ قُرَّةُ عَیْنَیْهِ اَلْجُوعَ یَا أَحْمَدُ لَوْ ذُقْتَ حَلاَوَةَ اَلْجُوعِ وَ اَلصَّمْتِ وَ اَلْخَلْوَةِ وَ مَا وَرِثُوا مِنْهَا قَالَ یَا رَبِّ مَا مِیرَاثُ اَلْجُوعِ قَالَ اَلحِکْمَةُ وَ حِفْظُ اَلْقَلْبِ وَ اَلتَّقَرُّبُ إِلَیَّ وَ اَلْحُزْنُ اَلدَّائِمُ وَ خِفَّةُ اَلْمَئُونَةِ بَیْنَ اَلنَّاسِ وَ قَوْلُ اَلْحَقِّ وَ لاَ یُبَالِی عَاشَ بِیُسْرٍ أَمْ بِعُسْرٍ یَا أَحْمَدُ هَلْ تَدْرِی بِأَیِّ وَقْتٍ یَتَقَرَّبُ اَلْعَبْدُ إِلَیَّ قَالَ [لاَ یَا رَبِّ قَالَ] إِذَا کَانَ جَائِعاً أَوْ سَاجِداً یَا أَحْمَدُ عَجِبْتُ مِنْ ثَلاَثَةِ عَبِیدٍ عَبْدٍ دَخَلَ فِی اَلصَّلاَةِ وَ هُوَ یَعْلَمُ إِلَی مَنْ یَرْفَعُ یَدَیْهِ وَ قُدَّامَ مَنْ هُوَ وَ هُوَ یَنْعُسُ وَ عَجِبْتُ مِنْ عَبْدٍ لَهُ قُوتُ یَوْمٍ مِنَ اَلْحَشِیشِ أَوْ غَیْرِهِ وَ هُوَ یَهْتَمُّ لِغَدٍ وَ عَجِبْتُ مِنْ عَبْدٍ لاَ یَدْرِی أَنِّی رَاضٍ عَنْهُ أَوْ سَاخِطٌ عَلَیْهِ وَ هُوَ یَضْحَکُ یَا أَحْمَدُ إِنَّ فِی اَلْجَنَّةِ قَصْراً مِنْ لُؤْلُؤٍ فَوْقَ لُؤْلُؤٍ وَ دُرَّةٍ فَوْقَ دُرَّةٍ لَیْسَ فِیهَا قَصْمٌ وَ لاَ وَصْلٌ فِیهَا اَلْخَوَاصُّ أَنْظُرُ إِلَیْهِمْ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً فَأُکَلِّمُهُمْ کُلَّمَا نَظَرْتُ إِلَیْهِمْ وَ أَزِیدُ فِی مِلْکِهِمْ سَبْعِینَ ضِعْفاً وَ إِذَا تَلَذَّذَ أَهْلُ اَلْجَنَّةِ بِالطَّعَامِ وَ اَلشَّرَابِ تَلَذَّذُوا أُولَئِکَ بِذِکْرِی وَ کَلاَمِی وَ حَدِیثِی قَالَ یَا رَبِّ مَا عَلاَمَةُ أُولَئِکَ قَالَ مَسْجُونُونَ قَدْ سَجَنُوا أَلْسِنَتَهُمْ مِنْ فُضُولِ اَلْکَلاَمِ وَ بُطُونَهُمْ مِنْ فُضُولِ اَلطَّعَامِ یَا أَحْمَدُ إِنَّ اَلْمَحَبَّةَ لِلَّهِ هِیَ اَلْمَحَبَّةُ لِلْفُقَرَاءِ وَ اَلتَّقَرُّبُ إِلَیْهِمْ قَالَ وَ مَنِ اَلْفُقَرَاءُ قَالَ اَلَّذِینَ رَضُوا بِالْقَلِیلِ وَ صَبَرُوا عَلَی اَلْجُوعِ وَ شَکَرُوا عَلَی اَلرَّخَاءِ وَ لَمْ یَشْکُوا جُوعَهُمْ وَ لاَ ظَمَأَهُمْ وَ لَمْ یَکْذِبُوا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ لَمْ یَغْضَبُوا عَلَی رَبِّهِمْ وَ لَمْ یَغْتَمُّوا عَلَی مَا فَاتَهُمْ وَ لَمْ یَفْرَحُوا بِمَا آتَاهُمْ یَا أَحْمَدُ مَحَبَّتِی مَحَبَّةُ اَلْفُقَرَاءِ فَأَدْنِ اَلْفُقَرَاءَ وَ قَرِّبْ مَجْلِسَهُمْ مِنْکَ وَ أَبْعِدِ اَلْأَغْنِیَاءَ وَ أَبْعِدْ مَجْلِسَهُمْ عَنْکَ فَإِنَّ اَلْفُقَرَاءَ أَحِبَّائِی یَا أَحْمَدُ لاَ تَزَیَّنْ بِلَیِّنِ اَللِّبَاسِ وَ طَیِّبِ اَلطَّعَامِ وَ لَیِّنِ اَلْوِطَاءِ فَإِنَّ اَلنَّفْسَ مَأْوَی کُلِّ شَرٍّ وَ رَفِیقُ کُلِّ سُوءٍ تَجُرُّهَا إِلَی طَاعَةِ اَللَّهِ وَ تَجُرُّکَ إِلَی مَعْصِیَتِهِ وَ تُخَالِفُکَ فِی طَاعَتِهِ وَ تُطِیعُکَ فِیمَا تکره [یَکْرَهُ] وَ تَطْغَی إِذَا شَبِعَتْ وَ تَشْکُو إِذَا جَاعَتْ وَ تَغْضَبُ إِذَا اِفْتَقَرَتْ وَ تَتَکَبَّرُ إِذَا اِسْتَغْنَتْ وَ تَنْسَی إِذَا کَبِرَتْ وَ تَغْفُلُ إِذَا آمَنَتْ وَ هِیَ قَرِینَةُ اَلشَّیْطَانِ وَ مَثَلُ اَلنَّفْسِ کَمَثَلِ اَلنَّعَامَةِ تَأْکُلُ اَلْکَثِیرَ وَ إِذَا حُمِلَ عَلَیْهَا لاَ تَطِیرُ وَ کَمَثَلِ اَلدِّفْلَی لَوْنُهُ حَسَنٌ وَ طَعْمُهُ مُرٌّ یَا أَحْمَدُ أَبْغِضِ اَلدُّنْیَا وَ أَهْلَهَا وَ أَحِبَّ اَلْآخِرَةَ وَ أَهْلَهَا قَالَ یَا رَبِّ وَ مَنْ أَهْلُ اَلدُّنْیَا وَ مَنْ أَهْلُ اَلْآخِرَةِ قَالَ أَهْلُ اَلدُّنْیَا مَنْ کَثُرَ أَکْلُهُ وَ ضَحِکُهُ وَ نَوْمُهُ وَ غَضَبُهُ قَلِیلُ اَلرِّضَا لاَ یَعْتَذِرُ إِلَی مَنْ أَسَاءَ إِلَیْهِ وَ لاَ یَقْبَلُ عُذْرَ مَنِ اِعْتَذَرَ إِلَیْهِ کَسْلاَنُ عِنْدَ اَلطَّاعَةِ شُجَاعٌ عِنْدَ اَلْمَعْصِیَةِ أَمَلُهُ بَعِیدٌ وَ أَجَلُهُ قَرِیبٌ لاَ یُحَاسِبُ نَفْسَهُ قَلِیلُ اَلْمَنْفَعَةِ کَثِیرُ اَلْکَلاَمِ قَلِیلُ اَلْخَوْفِ کَثِیرُ اَلْفَرَحِ عِنْدَ اَلطَّعَامِ وَ إِنَّ أَهْلَ اَلدُّنْیَا لاَ یَشْکُرُونَ عِنْدَ اَلرَّخَاءِ وَ لاَ یَصْبِرُونَ عِنْدَ اَلْبَلاَءِ کَثِیرُ اَلنَّاسِ عِنْدَهُمْ قَلِیلٌ یَحْمَدُونَ أَنْفُسَهُمْ بِمَا لاَ یَفْعَلُونَ وَ یَدَّعُونَ بِمَا لَیْسَ لَهُمْ وَ یَتَکَلَّمُونَ بِمَا یَتَمَنَّوْنَ وَ یَذْکُرُونَ مَسَاوِئَ اَلنَّاسِ وَ یُخْفُونَ حَسَنَاتِهِمْ فَقَالَ یَا رَبِّ کُلُّ هَذَا اَلْعَیْبِ فِی أَهْلِ اَلدُّنْیَا قَالَ یَا أَحْمَدُ إِنَّ عَیْبَ أَهْلِ اَلدُّنْیَا کَثِیرٌ فِیهِمُ اَلْجَهْلُ وَ اَلْحُمْقُ لاَ یَتَوَاضَعُونَ لِمَنْ یَتَعَلَّمُونَ مِنْهُ وَ هُمْ عِنْدَ أَنْفُسِهِمْ عُقَلاَءُ وَ عِنْدَ اَلْعَارِفِینَ حُمَقَاءُ یَا أَحْمَدُ إِنَّ أَهْلَ اَلْخَیْرِ وَ أَهْلَ اَلْآخِرَةِ رَقِیقَةٌ وُجُوهُهُمْ کَثِیرٌ حَیَاؤُهُمْ قَلِیلٌ حُمْقُهُمْ کَثِیرٌ نَفْعُهُمْ قَلِیلٌ مَکْرُهُمْ اَلنَّاسُ مِنْهُمْ فِی رَاحَةٍ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِی تَعَبٍ کَلاَمُهُمْ مَوْزُونٌ مُحَاسِبِینَ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَعَیِّبِینَ لَهَا تَنَامُ أَعْیُنُهُمْ وَ لاَ تَنَامُ قُلُوبُهُمْ أَعْیُنُهُمْ بَاکِیَةٌ وَ قُلُوبُهُمْ ذَاکِرَةٌ إِذَا کُتِبَ اَلنَّاسُ مِنَ اَلْغَافِلِینَ کُتِبُوا مِنَ اَلذَّاکِرِینَ فِی أَوَّلِ اَلنِّعْمَةِ یَحْمَدُونَ وَ فِی آخِرِهَا یَشْکُرُونَ دُعَاؤُهُمْ عِنْدَ اَللَّهِ مَرْفُوعٌ وَ کَلاَمُهُمْ مَسْمُوعٌ تَفْرَحُ بِهِمُ اَلْمَلاَئِکَةُ وَ یَدُورُ دُعَاؤُهُمْ تَحْتَ اَلْحُجُبِ یُحِبُّ اَلرَّبُّ أَنْ یَسْمَعَ کَلاَمَهُمْ کَمَا تُحِبُّ اَلْوَالِدَةُ اَلْوَلَدَ وَ لاَ یُشْغَلُونَ عَنْهُ طَرْفَةَ عَیْنٍ وَ لاَ یُرِیدُونَ کَثْرَةَ اَلطَّعَامِ وَ لاَ کَثْرَةَ اَلْکَلاَمِ وَ لاَ کَثْرَةَ اَللِّبَاسِ اَلنَّاسُ عِنْدَهُمْ مَوْتَی وَ اَللَّهُ عِنْدَهُمْ حَیٌّ کَرِیمٌ یَدَعُونَ اَلْمُدْبِرِینَ کَرَماً وَ یَزِیدُونَ اَلْمُقْبِلِینَ تَلَطُّفاً قَدْ صَارَتِ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةُ عِنْدَهُمْ وَاحِدَةً یَا أَحْمَدُ هَلْ تَعْرِفُ مَا لِلزَّاهِدِینَ عِنْدِی قَالَ لاَ یَا رَبِّ قَالَ یُبْعَثُ اَلْخَلْقُ وَ یُنَاقَشُونَ اَلْحِسَابَ وَ هُمْ مِنْ ذَلِکَ آمِنُونَ إِنَّ أَدْنَی مَا أُعْطِی اَلزَّاهِدِینَ فِی اَلْآخِرَةِ أَنْ أُعْطِیَهُمْ مَفَاتِیحَ اَلْجِنَانِ کُلِّهَا حَتَّی یَفْتَحُوا أَیَّ بَابٍ شَاءُوا وَ لاَ أَحْجُبَ عَنْهُمْ وَجْهِی وَ لَأُنْعِمَنَّهُمْ بِأَلْوَانِ اَلتَّلَذُّذِ مِنْ کَلاَمِی وَ لَأُجْلِسَنَّهُمْ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ وَ أُذَکِّرُهُمْ مَا صَنَعُوا وَ تَعِبُوا فِی دَارِ اَلدُّنْیَا وَ أَفْتَحُ لَهُمْ أَرْبَعَةَ أَبْوَابٍ بَابٍ یَدْخُلُ عَلَیْهِمُ اَلْهَدَایَا بُکْرَةً وَ عَشِیًّا مِنْ عِنْدِی وَ بَابٍ یَنْظُرُونَ مِنْهُ إِلَیَّ کَیْفَ شَاءُوا بِلاَ صُعُوبَةٍ وَ بَابٍ یَطَّلِعُونَ مِنْهُ إِلَی اَلنَّارِ فَیَنْظُرُونَ إِلَی اَلظَّالِمِینَ کَیْفَ یُعَذَّبُونَ وَ بَابٍ یَدْخُلُ عَلَیْهِمْ مِنْهُ اَلْوَصَائِفُ وَ اَلْحُورُ اَلْعِینُ قَالَ یَا رَبِّ مَنْ هَؤُلاَءِ اَلزَّاهِدُونَ اَلَّذِینَ وَصَفْتَهُمْ قَالَ اَلزَّاهِدُ هُوَ اَلَّذِی لَیْسَ لَهُ بَیْتٌ یَخْرَبُ فَیَغْتَمَّ لِخَرَابِهِ وَ لاَ لَهُ وَلَدٌ یَمُوتُ فَیَحْزَنَ لِمَوْتِهِ وَ لاَ لَهُ شَیْءٌ یَذْهَبُ فَیَحْزَنَ لِذَهَابِهِ وَ لاَ یَعْرِفُهُ إِنْسَانٌ لِیَشْغَلَهُ عَنِ اَللَّهِ طَرْفَةَ عَیْنٍ وَ لاَ لَهُ فَضْلُ طَعَامٍ یُسْأَلُ عَنْهُ وَ لاَ لَهُ ثَوْبٌ لَیِّنٌ یَا أَحْمَدُ وُجُوهُ اَلزَّاهِدِینَ مُصْفَرَّةٌ مِنْ تَعَبِ اَللَّیْلِ وَ صَوْمِ اَلنَّهَارِ وَ أَلْسِنَتُهُمْ کِلاَلٌ إِلاَّ مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ تَعَالَی قُلُوبُهُمْ فِی صُدُورِهِمْ مَطْعُونَةٌ مِنْ کَثْرَةِ صَمْتِهِمْ قَدْ أَعْطَوُا اَلْمَجْهُودَ فِی أَنْفُسِهِمْ لاَ مِنْ خَوْفِ نَارٍ وَ لاَ مِنْ شَوْقِ جَنَّةٍ وَ لَکِنْ یَنْظُرُونَ فِی مَلَکُوتِ اَلسَّمَاوَاتِ وَ اَلْأَرْضِ فَیَعْلَمُونَ أَنَّ اَللَّهَ سُبْحَانَهُ أَهْلٌ لِلْعِبَادَةِ یَا أَحْمَدُ هَذِهِ دَرَجَةُ اَلْأَنْبِیَاءِ وَ اَلصِّدِّیقِینَ مِنْ أُمَّتِکَ وَ أُمَّةِ غَیْرِکَ وَ أَقْوَامٍ مِنَ اَلشُّهَدَاءِ قَالَ یَا رَبِّ أَیُّ اَلزُّهَّادِ أَکْثَرُ زُهَّادُ أُمَّتِی أَمْ زُهَّادُ بَنِی إِسْرَائِیلَ قَالَ إِنَّ زُهَّادَ بَنِی إِسْرَائِیلَ فِی زُهَّادِ أُمَّتِکَ کَشَعْرَةٍ سَوْدَاءَ فِی بَقَرَةٍ بَیْضَاءَ فَقَالَ یَا رَبِّ وَ کَیْفَ ذَلِکَ وَ عَدَدُ بَنِی إِسْرَائِیلَ أَکْثَرُ قَالَ لِأَنَّهُمْ شَکُّوا بَعْدَ اَلْیَقِینِ وَ جَحَدُوا بَعْدَ اَلْإِقْرَارِ قَالَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَحَمِدْتُ اَللَّهَ تَعَالَی وَ شَکَرْتُهُ وَ دَعَوْتُ لَهُمْ بِالْحِفْظِ وَ اَلرَّحْمَةِ وَ سَائِرِ اَلْخَیْرَاتِ - یَا أَحْمَدُ عَلَیْکَ بِالْوَرَعِ فَإِنَّ اَلْوَرَعَ رَأْسُ اَلدِّینِ وَ وَسَطُ اَلدِّینِ وَ آخِرُ اَلدِّینِ إِنَّ اَلْوَرَعَ بِهِ یُتَقَرَّبُ إِلَی اَللَّهِ تَعَالَی یَا أَحْمَدُ إِنَّ اَلْوَرَعَ زَیْنُ اَلْمُؤْمِنِ وَ عِمَادُ اَلدِّینِ إِنَّ اَلْوَرَعَ مَثَلُهُ کَمَثَلِ اَلسَّفِینَةِ کَمَا أَنَّ اَلْبَحْرَ لاَ یَنْجُو إِلاَّ مَنْ کَانَ فِیهَا کَذَلِکَ لاَ یَنْجُو اَلزَّاهِدُونَ إِلاَّ بِالْوَرَعِ یَا أَحْمَدُ مَا عَرَفَنِی عَبْدٌ وَ خَشَعَ لِی إِلاَّ خَشَعَ لَهُ کُلُّ شَیْءٍ یَا أَحْمَدُ اَلْوَرَعُ یَفْتَحُ عَلَی اَلْعَبْدِ أَبْوَابَ اَلْعِبَادَةِ فَیُکْرَمُ بِهِ اَلْعَبْدُ عِنْدَ اَلْخَلْقِ وَ یَصِلُ بِهِ إِلَی اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَا أَحْمَدُ عَلَیْکَ بِالصَّمْتِ فَإِنَّ أَعْمَرَ مَجْلِسٍ قُلُوبُ اَلصَّالِحِینَ وَ الصَّامِتِینَ وَ إِنَّ أَخْرَبَ مَجْلِسٍ قُلُوبُ اَلْمُتَکَلِّمِینَ بِمَا لاَ یَعْنِیهِمْ یَا أَحْمَدُ إِنَّ اَلْعِبَادَةَ عَشَرَةُ أَجْزَاءٍ تِسْعَةٌ مِنْهَا طَلَبُ اَلْحَلاَلِ فَإِنْ أُطِیبَ مَطْعَمُکَ وَ مَشْرَبُکَ فَأَنْتَ فِی حِفْظِی وَ کَنَفِی قَالَ یَا رَبِّ مَا أَوَّلُ اَلْعِبَادَةِ قَالَ أَوَّلُ اَلْعِبَادَةِ اَلصَّمْتُ وَ اَلصَّوْمُ قَالَ یَا رَبِّ وَ مَا مِیرَاثُ اَلصَّوْمِ قَالَ اَلصَّوْمُ یُورِثُ اَلحِکْمَةَ وَ اَلحِکْمَةُ تُورِثُ اَلْمَعْرِفَةَ وَ اَلْمَعْرِفَةُ تُورِثُ اَلْیَقِینَ فَإِذَا اِسْتَیْقَنَ اَلْعَبْدُ لاَ یُبَالِی کَیْفَ أَصْبَحَ بِعُسْرٍ أَمْ بِیُسْرٍ وَ إِذَا کَانَ اَلْعَبْدُ فِی حَالَةِ اَلْمَوْتِ یَقُومُ عَلَی رَأْسِهِ مَلاَئِکَةٌ بِیَدِ کُلِّ مَلَکٍ کَأْسٌ مِنْ مَاءِ اَلْکَوْثَرِ وَ کَأْسٌ مِنَ اَلْخَمْرِ یَسْقُونَ رُوحَهُ حَتَّی تَذْهَبَ سَکْرَتُهُ وَ مَرَارَتُهُ وَ یُبَشِّرُونَهُ بِالْبِشَارَةِ اَلْعُظْمَی وَ یَقُولُونَ لَهُ طِبْتَ وَ طَابَ مَثْوَاکَ إِنَّکَ تَقْدَمُ عَلَی اَلْعَزِیزِ اَلْکَرِیمِ اَلْحَبِیبِ اَلْقَرِیبِ فَتَطِیرُ اَلرُّوحُ مِنْ أَیْدِی اَلْمَلاَئِکَةِ فَتَصْعَدُ إِلَی اَللَّهِ تَعَالَی فِی أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ عَیْنٍ وَ لاَ یَبْقَی حِجَابٌ وَ لاَ سِتْرٌ بَیْنَهَا وَ بَیْنَ اَللَّهِ تَعَالَی وَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهَا مُشْتَاقٌ وَ یَجْلِسُ عَلَی عَیْنٍ عِنْدَ اَلْعَرْشِ ثُمَّ یُقَالُ لَهَا کَیْفَ تَرَکْتِ اَلدُّنْیَا فَیَقُولُ إِلَهِی وَ عِزَّتِکَ وَ جَلاَلِکَ لاَ عِلْمَ لِی بِالدُّنْیَا أَنَا مُنْذُ خَلَقْتَنِی خَائِفٌ مِنْکَ فَیَقُولُ اَللَّهُ صَدَقْتَ عَبْدِی کُنْتَ بِجَسَدِکَ فِی اَلدُّنْیَا وَ رُوحُکَ مَعِی فَأَنْتَ بِعَیْنِی سِرُّکَ وَ عَلاَنِیَتُکَ سَلْ أُعْطِکَ وَ تَمَنَّ عَلَیَّ فَأُکْرِمَکَ هَذِهِ جَنَّتِی مُبَاحٌ فَتَبَحْبَحْ فِیهَا وَ هَذَا جِوَارِی فَاسْکُنْهُ فَیَقُولُ اَلرُّوحُ إِلَهِی عَرَّفْتَنِی نَفْسَکَ فَاسْتَغْنَیْتُ بِهَا عَنْ جَمِیعِ خَلْقِکَ وَ عِزَّتِکَ وَ جَلاَلِکَ لَوْ کَانَ رِضَاکَ فِی أَنْ أُقَطَّعَ إِرْباً إِرْباً وَ أُقْتَلَ سَبْعِینَ قَتْلَةً بِأَشَدِّ مَا یُقْتَلُ بِهِ اَلنَّاسُ لَکَانَ رِضَاکَ أَحَبَّ إِلَهِی کَیْفَ أُعْجَبُ بِنَفْسِی وَ أَنَا ذَلِیلٌ إِنْ لَمْ تُکْرِمْنِی وَ أَنَا مَغْلُوبٌ إِنْ لَمْ تَنْصُرْنِی وَ أَنَا ضَعِیفٌ إِنْ لَمْ تُقَوِّنِی وَ أَنَا مَیِّتٌ إِنْ لَمْ تُحْیِنِی بِذِکْرِکَ وَ لَوْ لاَ سَتْرُکَ لاَفْتَضَحْتُ أَوَّلَ مَرَّةٍ عَصَیْتُکَ إِلَهِی کَیْفَ لاَ أَطْلُبُ رِضَاکَ وَ قَدْ أَکْمَلْتَ عَقْلِی حَتَّی عَرَفْتُکَ وَ عَرَفْتُ اَلْحَقَّ مِنَ اَلْبَاطِلِ وَ اَلْأَمْرَ مِنَ اَلنَّهْیِ وَ اَلْعِلْمَ مِنَ اَلْجَهْلِ وَ اَلنُّورَ مِنَ اَلظُّلْمَةِ فَقَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِی وَ جَلاَلِی لاَ أَحْجُبُ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ فِی وَقْتٍ مِنَ اَلْأَوْقَاتِ کَذَلِکَ أَفْعَلُ بِأَحِبَّائِی یَا أَحْمَدُ هَلْ تَدْرِی أَیُّ عَیْشٍ أَهْنَی وَ أَیُّ حَیَاةٍ أَبْقَی قَالَ اَللَّهُمَّ لاَ قَالَ أَمَّا اَلْعَیْشُ اَلْهَنِیءُ فَهُوَ اَلَّذِی لاَ یَفْتُرُ صَاحِبُهُ عَنْ ذِکْرِی وَ لاَ یَنْسَی نِعْمَتِی وَ لاَ یَجْهَلُ حَقِّی یَطْلُبُ رِضَایَ لَیْلَهُ وَ نَهَارَهُ وَ أَمَّا اَلْحَیَاةُ اَلْبَاقِیَةُ فَهِیَ اَلَّتِی یَعْمَلُ لِنَفْسِهِ حَتَّی تَهُونَ عَلَیْهِ اَلدُّنْیَا وَ تَصْغُرَ فِی عَیْنَیْهِ وَ تَعْظُمَ اَلْآخِرَةُ عِنْدَهُ وَ یُؤْثِرَ هَوَایَ عَلَی هَوَاهُ وَ یَبْتَغِیَ مَرْضَاتِی وَ یُعَظِّمَ حَقَّ عَظَمَتِی وَ یَذْکُرَ عِلْمِی بِهِ وَ یُرَاقِبَنِی بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّهَارِ عِنْدَ کُلِّ سَیِّئَةٍ وَ مَعْصِیَةٍ وَ یَنْفِیَ قَلْبَهُ عَنْ کُلِّ مَا أَکْرَهُ وَ یُبْغِضَ اَلشَّیْطَانَ وَ وَسَاوِسَهُ لاَ یَجْعَلُ لِإِبْلِیسَ عَلَی قَلْبِهِ سُلْطَاناً وَ سَبِیلاً فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ أَسْکَنْتُ فِی قَلْبِهِ حُبّاً حَتَّی أَجْعَلَ قَلْبَهُ لِی وَ فَرَاغَهُ وَ اِشْتِغَالَهُ وَ هَمَّهُ وَ حَدِیثَهُ مِنَ اَلنِّعْمَةِ اَلَّتِی أَنْعَمْتُ بِهَا عَلَی أَهْلِ مَحَبَّتِی مِنْ خَلْقِی وَ أَفْتَحَ عَیْنَ قَلْبِهِ وَ سَمْعَهُ حَتَّی یَسْمَعَ بِقَلْبِهِ وَ یَنْظُرَ بِقَلْبِهِ إِلَی جَلاَلِی وَ عَظَمَتِی وَ أُضَیِّقَ عَلَیْهِ اَلدُّنْیَا وَ أُبَغِّضَ إِلَیْهِ مَا فِیهَا مِنَ اَللَّذَّاتِ وَ أُحَذِّرَهُ مِنَ اَلدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا کَمَا یُحَذِّرُ اَلرَّاعِی غَنَمَهُ مِنْ مَرَاتِعِ اَلْهَلْکَةِ فَإِذَا کَانَ هَکَذَا یَفِرُّ مِنَ اَلنَّاسِ فِرَاراً وَ یُنْقَلُ مِنْ دَارِ اَلْفَنَاءِ إِلَی دَارِ اَلْبَقَاءِ وَ مِنْ دَارِ اَلشَّیْطَانِ إِلَی دَارِ اَلرَّحْمَنِ یَا أَحْمَدُ لَأُزَیِّنَنَّهُ بِالْهَیْبَةِ وَ اَلْعَظَمَةِ فَهَذَا هُوَ اَلْعَیْشُ اَلْهَنِیءُ وَ اَلْحَیَاةُ اَلْبَاقِیَةُ وَ هَذَا مَقَامُ اَلرَّاضِینَ فَمَنْ عَمِلَ بِرِضَائِی أُلْزِمُهُ ثَلاَثَ خِصَالٍ أُعَرِّفُهُ شُکْراً لاَ یُخَالِطُهُ اَلْجَهْلُ وَ ذِکْراً لاَ یُخَالِطُهُ اَلنِّسْیَانُ وَ مَحَبَّةً لاَ یُؤْثِرُ عَلَی مَحَبَّتِی مَحَبَّةَ اَلْمَخْلُوقِینَ فَإِذَا أَحَبَّنِی أَحْبَبْتُهُ وَ أَفْتَحُ عَیْنَ قَلْبِهِ إِلَی جَلاَلِی فَلاَ أُخْفِی عَلَیْهِ خَاصَّةَ خَلْقِی فَأُنَاجِیهِ فِی ظُلَمِ اَللَّیْلِ وَ نُورِ اَلنَّهَارِ حَتَّی یَنْقَطِعَ حَدِیثُهُ مِنَ اَلْمَخْلُوقِینَ وَ مُجَالَسَتُهُ مَعَهُمْ وَ أُسْمِعُهُ کَلاَمِی وَ کَلاَمَ مَلاَئِکَتِی وَ أُعَرِّفُهُ اَلسِّرَّ اَلَّذِی سَتَرْتُهُ عَنْ خَلْقِی وَ أُلْبِسُهُ اَلْحَیَاءَ حَتَّی یَسْتَحِیَ مِنْهُ اَلْخَلْقُ کُلُّهُمْ وَ یَمْشِیَ عَلَی اَلْأَرْضِ مَغْفُوراً لَهُ وَ أَجْعَلَ قَلْبَهُ وَاعِیاً وَ بَصِیراً وَ لاَ أُخْفِی عَلَیْهِ شیء [شَیْئَاً] مِنْ جَنَّةٍ وَ لاَ نَارٍ وَ أُعَرِّفَهُ بِمَا یَمُرُّ عَلَی اَلنَّاسِ فِی یَوْمِ اَلْقِیَامَةِ مِنَ اَلْهَوْلِ وَ اَلشِدَّةِ وَ مَا أُحَاسِبُ بِهِ اَلْأَغْنِیَاءَ وَ اَلْفُقَرَاءَ وَ اَلْجُهَّالَ وَ اَلْعُلَمَاءَ وَ أُنَوِّرُ لَهُ فِی قَبْرِهِ وَ أُنْزِلُ عَلَیْهِ مُنْکَراً یَسْأَلُهُ وَ لاَ یَرَی غَمَّ اَلْمَوْتِ وَ ظُلْمَةَ اَلْقَبْرِ وَ اَللَّحْدِ وَ هَوْلَ اَلْمُطَّلَعِ حَتَّی أَنْصِبَ لَهُ مِیزَانَهُ وَ أَنْشُرَ لَهُ دِیوَانَهُ ثُمَّ أَضَعُ کِتَابَهُ فِی یَمِینِهِ فَیَقْرَأُ مَنْشُوراً ثُمَّ لاَ أَجْعَلُ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ تَرْجُمَاناً فَهَذِهِ صِفَاتُ اَلْمُحِبِّینَ یَا أَحْمَدُ اِجْعَلْ هَمَّکَ هَمّاً وَاحِداً فَاجْعَلْ لِسَانَکَ وَاحِداً وَ اِجْعَلْ بَدَنَکَ حَیّاً لاَ تَغْفُلْ أَبَداً مَنْ غَفَلَ عَنِّی لاَ أُبَالِی بِأَیِّ وَادٍ هَلَکَ یَا أَحْمَدُ اِسْتَعْمِلْ عَقْلَکَ قَبْلَ أَنْ یَذْهَبَ فَمَنِ اِسْتَعْمَلَ عَقْلَهُ لاَ یُخْطِئُ وَ لاَ یَطْغَی یَا أَحْمَدُ أَنْتَ لاَ تَغْفُلُ أَبَداً مَنْ غَفَلَ عَنِّی لاَ أُبَالِی بِأَیِّ وَادٍ هَلَکَ یَا أَحْمَدُ هَلْ تَدْرِی لِأَیِّ شَیْءٍ فَضَّلْتُکَ عَلَی سَائِرِ اَلْأَنْبِیَاءِ قَالَ اَللَّهُمَّ لاَ قَالَ بِالْیَقِینِ وَ حُسْنِ اَلْخُلُقِ وَ سَخَاوَةِ اَلنَّفْسِ وَ رَحْمَةٍ بِالْخَلْقِ وَ کَذَلِکَ أَوْتَادُ اَلْأَرْضِ لَمْ یَکُونُوا أَوْتَاداً إِلاَّ بِهَذَا یَا أَحْمَدُ إِنَّ اَلْعَبْدَ إِذَا جَاعَ بَطْنُهُ وَ حَفِظَ لِسَانَهُ عَلَّمْتُهُ اَلحِکْمَةَ وَ إِنْ کَانَ کَافِراً تَکُونُ حِکْمَتُهُ حُجَّةً عَلَیْهِ وَ وَبَالاً وَ إِنْ کَانَ مُؤْمِناً تَکُونُ حِکْمَتُهُ لَهُ نُوراً وَ بُرْهَاناً وَ شِفَاءً وَ رَحْمَةً فَیَعْلَمُ مَا لَمْ یَکُنْ یَعْلَمُ وَ یُبْصِرُ مَا لَمْ یَکُنْ یُبْصِرُ فَأَوَّلُ مَا أُبَصِّرُهُ عُیُوبُ نَفْسِهِ حَتَّی یُشْغَلَ بِهَا عَنْ عُیُوبِ غَیْرِهِ وَ أُبَصِّرُهُ دَقَائِقَ اَلْعِلْمِ حَتَّی لاَ یَدْخُلَ عَلَیْهِ اَلشَّیْطَانُ یَا أَحْمَدُ لَیْسَ شَیْءٌ مِنَ اَلْعِبَادَةِ أَحَبَّ إِلَیَّ مِنَ اَلصَّمْتِ وَ اَلصَّوْمِ فَمَنْ صَامَ وَ لَمْ یَحْفَظْ لِسَانَهُ کَانَ کَمَنْ قَامَ وَ لَمْ یَقْرَأْ فِی صَلاَتِهِ فَأُعْطِیهِ أَجْرَ اَلْقِیَامِ وَ لَمْ أُعْطِهِ أَجْرَ اَلْعَابِدِینَ یَا أَحْمَدُ هَلْ تَدْرِی مَتَی یَکُونُ لِیَ اَلْعَبْدُ عَابِداً قَالَ لاَ یَا رَبِّ قَالَ إِذَا اِجْتَمَعَ فِیهِ سَبْعُ خِصَالٍ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنِ اَلْمَحَارِمِ وَ صَمْتٌ یَکُفُّهُ عَمَّا لاَ یَعْنِیهِ وَ خَوْفٌ یَزْدَادُ کُلَّ یَوْمٍ مِنْ بُکَائِهِ وَ حَیَاءٌ یَسْتَحِی مِنِّی فِی اَلْخَلاَءِ وَ أَکْلُ مَا لاَ بُدَّ مِنْهُ وَ یُبْغِضُ اَلدُّنْیَا لِبُغْضِی لَهَا وَ یُحِبُّ اَلْأَخْیَارَ لِحُبِّی إِیَّاهُمْ یَا أَحْمَدُ لَیْسَ کُلُّ مَنْ قَالَ أُحِبُّ اَللَّهَ أَحَبَّنِی حَتَّی یَأْخُذَ قُوتاً وَ یَلْبَسَ دُوناً وَ یَنَامَ سُجُوداً وَ یُطِیلَ قِیَاماً وَ یَلْزَمَ صَمْتاً وَ یَتَوَکَّلَ عَلَیَّ وَ یَبْکِیَ کَثِیراً وَ یُقِلَّ ضَحِکاً وَ یُخَالِفَ هَوَاهُ وَ یَتَّخِذَ اَلْمَسْجِدَ بَیْتاً وَ اَلْعِلْمَ صَاحِباً وَ اَلزُّهْدَ جَلِیساً وَ اَلْعُلَمَاءَ أَحِبَّاءَ وَ اَلْفُقَرَاءَ رُفَقَاءَ وَ یَطْلُبَ رِضَایَ وَ یَفِرَّ مِنَ اَلْعَاصِینَ فِرَاراً وَ یَشْغَلَ بِذِکْرِی اِشْتِغَالاً وَ یُکْثِرَ اَلتَّسْبِیحَ دَائِماً وَ یَکُونَ بِالْعَهْدِ صَادِقاً وَ بِالْوَعْدِ وَافِیاً وَ یَکُونَ قَلْبُهُ طَاهِراً وَ فِی اَلصَّلاَةِ ذَاکِیاً وَ فِی اَلْفَرَائِضِ مُجْتَهِداً وَ قَیِّماً عِنْدِی مِنَ اَلثَّوَابِ رَاغِباً وَ مِنْ عَذَابِی رَاهِباً وَ لِأَحِبَّائِی قَرِیباً وَ جَلِیساً یَا أَحْمَدُ لَوْ صَلَّی اَلْعَبْدُ صَلاَةَ أَهْلِ اَلسَّمَاءِ وَ اَلْأَرْضِ وَ صَامَ صِیَامَ أَهْلِ اَلسَّمَاءِ وَ اَلْأَرْضِ وَ طَوَی مِنَ اَلطَّعَامِ مِثْلَ اَلْمَلاَئِکَةِ وَ لَبِسَ لِبَاسَ اَلْعَارِی ثُمَّ أَرَی فِی قَلْبِهِ مِنْ حُبِّ اَلدُّنْیَا ذَرَّةً أَوْ سُمْعَتِهَا أَوْ رِئَاسَتِهَا أَوْ حُلْیَتِهَا أَوْ زِینَتِهَا لاَ یُجَاوِرُنِی فِی دَارِی وَ لَأَنْزِعَنَّ مِنْ قَلْبِهِ مَحَبَّتِی وَ عَلَیْکَ سَلاَمِی وَ مَحَبَّتِی.

منبع: إرشاد القلوب، جلد ۱، صفحه ۱۹۹

برگرفته از سایت اخبار حوزه

حوزه/ دادستان اصفهان از صدور دستور به مراجع امنیتی جهت شناسایی مرتکبان و محرکین شعارهای هنجار شکنانه و توهین به رئیس جمهور خبر داد.

به گزارش خبرگزاری «حوزه» از اصفهان، به نقل از روابط عمومی دادگستری اصفهان، با توجه به حواشی برگزاری راهپیمایی گرامیداشت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، دادستان اصفهان ضمن تاکید بر صیانت از جایگاه ارکان حاکمیتی نظام با مذموم دانستن تلاش برخی در القاء تفرقه در کشور، از صدور دستور به مراجع امنیتی جهت شناسایی مرتکبان و محرکین شعارهای هنجار شکنانه و توهین به رئیس جمهور خبر داد.

علی اصفهانی همچنین بیان داشت: دستگاه قضایی صرفنظر از مسائل جناحی پاسداری از قانون و حرمت و صیانت از شخصیت حقوقی و حقیقی افراد را مقدم بر هر نظری دانسته و با قانون شکنان برخورد قاطعانه خواهد کرد.

منبع:اخبار حوزه

حوزه/ امام موسی کاظم (ع) در روایتی به جایگاه ماه مبارک رجب اشاره کرده‌اند.

خبرگزاری «حوزه» روایت زیر را از کتاب من لایحضره الفقیه منتشر می‌کند.

امام کاظم علیه السلام:

رَجَبٌ شَهرٌ عَظیمٌ یُضاعِفُ اللّه ُ فیهِ الحَسَناتَ و یَمحُو فیهِ السَّیِّئاتَ

رجب ماه بزرگی است که خداوند [پاداش] نیکی ها را در آن دو چندان و گناهان را پاک می کند.

کتاب من لایحضره الفقیه ، ج ۲ ، ص ۹۲

منبع:اخبار حوزه

حوزه/ مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه مطلبی با عنوان «نگاهی به تحولات مهم و اقدامات راهبردی، فرهنگی و اجتماعی امام هادی (ع) در دوران امامت» برای رسانه رسمی حوزه های علمیه ارسال کرده است.

به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام امیرعلی حسنلو، مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه مطلبی با عنوان «نگاهی به تحولات مهم و اقدامات راهبردی، فرهنگی و اجتماعی امام هادی (ع) در دوران امامت» برای رسانه رسمی حوزه های علمیه ارسال کرده است که بدین شرح است:

امام هادی (علیه السلام) در سال ۲۱۲ پانزدهم ماه ذی حجه در اطراف مدینه (صریا) از مادری با فضیلت به نام «سمانه» یا «سوسن» متولد شد.

پدر بزرگوارش امام جواد (علیه السلام) در سال ۲۲۰ به شهادت رسید. بدین ترتیب، امامت امام هادی (علیه السلام) در سن هشت سالگی آغاز و تا سال ۲۵۴ به مدت ۳۳ سال استمرار داشت.

آن حضرت در بین مردم با القاب، عالم، فقیه، امین، نقی، طیب مشهور بود.آن حضرت در دوره امامتش معاصر شش تن از سلاطین عباسی به نامهای معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعین و معتز بود که دشمن ترین آنها نسبت به علویان متوکل بود.

دوره امام هادی (علیه السلام) دوره ای است که بنیان برخی از اندیشه های ناب تشیع شکل گرفته و شیعه سازماندهی شده باورهای عمیق شیعه به تناسب و ظرفیت تمام اعلام گردیده و در یک کلمه تشیع عصر امام هادی از نظر عقیدتی منسجم و نمایان شده و در عرصه های تمدنی نوآوری ها و ابداعات و نظریات مستقل دارد.

قرن سوم در جهان اسلام قرن نوینی از نظر علمی و فکری بود که حرکت جامعه به سوی رشد علمی و فرهنگی با رویش اندیشه های جدید کلامی و ورود شبهات مختلف عقلی و فلسفی که متأثر از نهضت ترجمه بود، مرحله ای متمایزتر از گذشته را در پیش روی قرار داده بود، مکاتب و فرقه های مختلف علمی با اختلافها و تنازع در حال تولید علم بر اساس اندیشه های خود بودند و نابسامانی فکری تمام جهان اسلام را به خاطر شیوع شبهات گرفته بود.

اما مکتب اهل بیت (علیهم السلام) با برتری محسوس، در محاصره دستگاه سیاسی، به برکت وجود ائمه (علیهم السلام) از پایه های محکم و استوار و منطقی برخوردار بود و هرگاه شبهه ای متوجه کلیت اسلام و محتوای اسلام می شد، تنها پاسخ قانع کننده از سوی رهبران مکتب اهل بیت (علیهم السلام) صادر می گردید. این واکنش اساسی از سوی ائمه به ساماندهی سازمان یافته مبانی فکری اسلام منجر می شد.

امام هادی (علیه السلام) در این دوره خطیر از لحاظ علمی که برای آینده جهان اسلام اهمیت خاص داشت، باید به گونه ای بنیان های علمی مکتب اهل بیت (علیهم السلام) را تأسیس و سازماندهی می کرد که تا قرنهای آینده این بنیانگذاری نیازهای فکری و سیاسی را پاسخ بدهد.

امام (علیه السلام) آینده ای بسیار دور را مدنظر داشت و از نظر فکری و سیاسی برای صیانت و استمرار امامت مدبرانه، برنامه ریزی کرد و شالوده های مهم را مشخص نمود که در این مقاله به قسمتهایی از مدیریت توانمند فکری و علمی امام (علیه السلام) می پردازیم.

دشمنی برخی از سلاطین عباسی مثل متوکل با خاندان امامت و علویان تا حدی بود که امنیت مالی و جانی آنان در مخاطره بود؛ از این رو، امام هادی (علیه السلام) با توجه به این اختناق و نبود امنیت برای صیانت از جان و مال پیروان اهل بیت (علیهم السلام)، فعالیتهای کاملاً سری و پنهانی داشت؛ ابداع امام دراین شرایط گستردن شبکه وکالت وایجاد ارتباط با این راهبرد بود .

امام هادی (علیه السلام) قبل از اینکه توسط مأموران عباسی به سامرا احضار شود، در مدینه سکونت داشت که مرکز علمی و فقهی بزرگ جهان اسلام شمرده می شد. فعالیتهای علمی مناسب با جو علمی مدینه برقرار بود.

براساس اظهار شیخ مفید، امام مدت ده سال آخر دوره امامت را در سامرا سکونت اجباری و تحت نظر داشت.

اختناق شدید سیاسی و شیوع شبهات فکری و عقیدتی دو پدیده مهم دیگر در دوره امام هادی (علیه السلام) بود که اگر مواضع و تدابیر امام نبود، اساس فکری مکتب اسلام و عقاید بنیانی آن مثل توحید گرفتار آشفتگی و در معرض تهدید جدی واقع می شد.

از پیامدهای تلخ سیطره اختناق عباسیان، تفرقه بین پیروان اهل بیت (علیهم السلام) بود. آثار وضعی جو سیاسی حاکم در جامعه، بروز و ظهور فراوانی داشت که امام هادی (علیه السلام) با تدابیر اساسی، سیاسی و فرهنگی، زمینه های افزایش این گونه پیامدها را از بین برد، تدبیر خاص امام برای ایجاد هماهنگی و همبستگی بین جمعیت پیروان اهل بیت (علیهم السلام) که در شهرهای مختلف جهان اسلام بودند، با مؤلفه (وکالت) صدها نتیجه زود بازده و آینده ساز داشت.

از جمله فعالیت های امام علیه السلام در حفظ اسلام اصیل ، مبارزه با افراطیان واهل غلو و غالیان و فرقه های گمراه با گرایشات صوفی مآبانه بود وسلف گرایانه بود . آن حضرت با تمام گرایشاتی که مغایر با خط اسلام ناب و اصیل بود از طرق مختلف مبارزه می کرد و به اصحاب خود و وکلای خود طی نامه یا پیام شفاهی به دوری و پرهیز از آنان را موکداً توصیه کرده و شیعه را از غلو و گرفتاری در انحرافات نجات می داد. و بدین نحو خط امامت و اسلام را حراست می نمود.

۱- بسط مکتب اهل بیت(ع) وباورهای شیعی

دوران امامت امام هادی علیه السلام دوره شکوفایی تشیع و مکتب اهل بیت است، با راهبردهای امام هادی این موفقیت به دست آمد .

به چند دلیل این دوره برای تشیع خاص واز آغاز دوره امامت  بی مانند بود .

الف- دورانی است که تلاشهای فرهنگی ائمه پیشین به ثمر نشسته که ازدوران آغاز امامت ، شیعه با سختی های زیادی مواجه بود وآنهارا پشت سر گذاشته واز نظر سیاسی دوره های اختناق زیادی به خود دیده واز دوره امام رضاعلیه السلام آسودگی نسبی بوجود آمده است.

ب- دوره ای است که تلاش های علمی امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نتیجه داده و شیعه بعنوان مکتب درای پشتوانه فقهی وعلمی تاثیر گذار است .

ج- دوره امام هادی دوره ای است که حضرت مدیریت علمی فکری وسیستمی راه انداخت ارتبا شیعه با امام از روشهای مختلف امکان پذیر است .

د- دوره ای است که حضرت بدون تقیه باورهای شیعه و اصول تمایزات مکتبی را علنا بدون تقیه اعلام می کند از زیارت اربعین تا زیارت جامعه و زیارت غدیریه و ذکر فضائل امیر مومنان و و برتری های حضرت نسبت به دیگران ؛

ه- نهاد رسمی وکالت و زمینه ها و شرایط دوره غیبت و مسائل و نیازهای این دوره را پیش بینی و برای این دوره تدابیر حفاظتی وضمانتی خواص در نظر می گیرد و به فقها و وکلای مختلف اختیارات وامتیازات وجایگاه تعریف می کند .

لذا شیعه گسترده تر ومنسجم تر دراین دوره ظاهر می شود با وجود اختناق نسبی وسلطه نظامی ظاهری دستگاه خلافت ؛ دستگاه خلافت عباسی نیز گرفتار معضلات داخلی و نفوذ نظامیان غیر عرب ودخالت آنها در انتخاب خلیفه و خارج از ساختار قبیلگی قدرت دستگاه خلافت را تحلیل وقداست پیشین خلافت نیز از بین رفته است ؛ خلیفه وجایگاه آن ملعبه نظامیان شده است ؛ لذا شیعه بعنوان نهاد مذهبی و اجتماعی وسیع پر نفوذ در همه نقاط قلمرو اسلامی حضور دارد ؛ شیعه بعنوان مکتب بر خوردار از موازین و معیارهای فقهی وعلمی واقتدار معنوی میراث امامت را عهده دار و شناخته شده است ؛ در عصر ولایتعهدی امام رضا (علیه السلام) با تلاشهای علمی حضرت وچیرگی ها وموفقیتهایی که در مناظرات به دست آورد در میان ملل ونحله های فکری ومذاهب اسلامی در رفعت و جایگاه والا قرار گرفته است ؛ ائمه پس از امام تا امام عسگری معروفیت به ابن الرضا (علیه السلام) دارند .

دوره امام هادی علیه السلام دوره ای است که بنیان برخی از اندیشه های ناب تشیع شکل گرفته و بنیان مرجعیت و زعامت شیعه در این دوره پی ریزی شد.

۲- تبیین مفاهیم کلیدی تشیع در غالب زیارت وتاکید بر زیارت اهل بیت (ع)

امام هادی اساسی ترین کارهای فرهنگی را با القای و تبیین فرهنگ زیارت به شیعه منتقل وشیعه را به حرکت و فعالیت های اجتماعی وجنب وجوش سیاسی و به پویایی بی مانند سوق داد :

دو متن زیارت که از سوی امام هادی به یادگار مانده است دارای متنی عالی و بی مانند در تبیین مفاهیم کلیدی و باورهای شیعی است؛ دراین زمان امام عقاید ناب شیعه را در متن این دو زیارتنامه ارائه فرمود.

ایشان در زیارت غدیریه جایگاه برتر امام امیر مومنان (ع) و در متن زیارت جامعه همه امامت را بعنوان جامع ترین سند اندیشه های کلامی شیعه ارائه فرمود که نقطه عطفی در تکامل باورها و عقاید شیعه تا پایان تاریخ است.

الف: زیارت «غدیریه» امام هادی(ع) ومضمون عمیق آن

امام هادی علیه السّلام دو زیارت نامه مهم با متن عالی وزیبا ورسا درباره ائمه دارد که در آن ها اوصاف امامت وحقانیت امامت را بطور دقیق ومفصل ذکر فرموده است ؛ یکی زیارت جامعه که در جای دیگر ومصاحبه های دیگر و مقالات دیگر بنده درباره آن مفصل توضیح وتبیین نموده ام در این با اشاره وکوتاه درباره زیارت غدیریه نکاتی دیگر را متذکر می شوم .

در این زیارت محوریت ذکر فضایل امیر مومنان است ؛ حکمت این رویکرد وتوجه واهمیت امام هادی (ع) هم می تواند به جهات سیاسی وهم به جهات کلامی و باورهای شیعه و مسلمانان باشد در مقابل فضائل تراشی برای خلفای ستمگر وغاصب باشد ؛ از طرفی متوکل که سر سخت ترین دشمن علویان بود ، مدام به امیر مومنان توهین می نمود احتمال دارد ،امام هادی موضعی در مقابل این گستاخی ها به بیان فضایل حضرت بپردازد و دفع شبهات نماید و به تنویر افکار مسلمانان در مقابل سیل تهاجم این خلفای نادان اقدام بفرماید ؛ لذا دراین زیارت نامه با توجه به متن زیبا وعالی آن که به ذکر پاره ای از حوادث تاریخ ونقش امیر مومنان(ع) دراستقرار اسلام و ایثار ها و مجاهدتهای حضرت پرداخته است ؛ لذا در زیارت‏ غدیریه‏ نکاتی درباره جدّش امام امیر المؤمنین علیه السّلام، که بنیان واساس امامت است فرموده است ؛ به چند نمونه اشاره می شود :

۱- آن حضرت نخستین کسی است که اسلام آورد و به خداوند مؤمن و معتقد شد و دعوت رسول خدا(ص) را لبیک گفت، امام هادی جدش را مخاطب ساخته، می‏گوید:

«تو نخستین کسی هستی که به خدا ایمان آوردی و در پیشگاه خدا نماز گزاردی و در راه او جهاد کردی و در دیار شرک و بت‏پرستی که آکنده از کفر و ضلالت بود و آشکارا شیطان را می‏پرستیدند، تو بودی که عرض اندام نمودی (آنجا را از پلیدی و شرک پاک ساختی) …»

رسول خدا- صلّی اللّه علیه و آله- به عایشه فرمود:

 این علی بن ابی طالب نخستین کسی است که پیش از همه مردم ایمان آورد. و بسیاری از این قبیل اخبار که این مطلب را بصراحت بیان کرده‏اند.

۲- امام هادی علیه السّلام در این زیارتنامه، از جهاد امام امیر المؤمنین علیه السّلام و بی‏باکی، دلاوری و سرسختی آن حضرت در جنگها از جمله جنگ خندق وبدر سخن گفته، و خطاب به جدش عرض می‏کند:

«و لک المواقف المشهودة و المقامات المشهورة، و الأیام المذکورة یوم بدر، و یوم الأحزاب، إذ زاغت الأبصار و بلغت القلوب الحناجر، و تظنّون باللّه الظنونا،

۳- افتخار نزول آیاتی از قرآن در شان حضرت «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ».

براستی خوابیدن امام امیر المؤمنین علیه السّلام در بستر پیامبر (ص) از بزرگترین کارهای جهادگرانه بود و امام علیه السّلام در آن شب اسلام را از بزرگترین مصیبتی که دچار شده بود نجات داد، و زندگانی امام علی علیه السّلام به همین ترتیب، سراسر تقدیم اسلام بوده است.

۴- امام هادی علیه السّلام در زیارت خود به بعضی از صفات برجسته معنوی جدش امام امیر المؤمنین علیه السّلام اشاره فرموده است:

«گواهی می‏دهم ای امیر مؤمنان! که تو همیشه با هوای نفس مخالفت کرده و همواره به همراه تقوا و پرهیزگاری، بر فروخوردن خشم و غضب توانا بودی، و از بدیهای مردم، چشم می‏پوشیدی، و هنگامی که مردم از دستور خدا سرپیچی می‏کردند، تو سخت خشمناک می‏شدی، و چون راه طاعت می‏پیمودند تو خوشنود می‏گشتی و به هر چه عهد و پیمان داشتی عمل می‏کردی و آن چه را که باید پاس داری، کاملا رعایت کردی و هر چه را به ودیعت نزد تو گذاشتند، محافظت فرمودی. ….»

ب- زیارت جامعه کبیره

امام هادی علیه‌السلام اقدام بسیار اساسی برای تبیین جایگاه امامت انجام داد و بارزترین و بهترین سند شناسایی امامت یعنی زیارت جامعه کبیره را بیان فرمود.

وی افزود: معرفی اهل بیت علیهم السلام به عنوان معدن و سرچشمه علم در این زیارت، رد ضمنی عقاید فرقه‌های مختلفی است که به امامت حاکمان اموی و عباسی و دیگران معتقد بودند و حدیث نبوی «من لم یعرف امام زمانه ماته میتة جاهلیة» را به سلاطین تأویل می‌کردند و آنها را امام مفترض الطاعة می‌شمردند.

این میراث گرانسنگ امامت یعنی زیارت جامعه کبیره، بهترین شیوه برای ساماندهی فکری جامعه اسلامی در آن مقطع و در حال حاضر است که سبب ثبات فکری و عدم انحراف پیروان راستین اهل بیت علیهم السلام از گرد شمع روشن امامت شده است که با مراجعه به متن و شرحهای نوشته شده به آن، می‌توان جایگاه امامت و خلیفة اللهی را در زمین روشن کند.

این فرهنگ سازی از طرف امام هادی علیه‌السلام در زیارت جامعه کبیره، دو جنبه اثباتی و سلبی دارد: جنبه اثباتی، دفاع از منزلت اجتماعی و هدایتی ائمه و برقراری حلقه اتصال امت با امام و برتری اهل بیت علیهم السلام از جهات فراوانی که هرگز قابل مقایسه با دیگران نیستند و… و جنبه سلبی، نیز اندیشه غلات را درباره امامت منتفی و مردود می‌شمارد و شهادت بر وحدانیت خداوند و نفی شرک از ذات او را در آغاز و در ضمن زیارت، در پاسخ غالیان به مردم القا می‌کند: «و المخلصین فی توحید الله و التامین فی محبة الله و المظهرین لامر الله و نهیه»

آن حضرت در این زیارت، عصمت امامت را برای ابطال عقاید معتقدان به امامت حاکمان اموی و عباسی و دیگران مطرح می فرماید.

۳-تاسیس و تقویت سازمان وکالت

سازمان وکالت و نیابت از طرف امام معصوم (علیه السلام) در دوره های پیشین مصداق داشت. اما در دوره امام هادی (علیه السلام) این سازمان وسیع علمی و فکری و سیاسی از نمود خاص و برجستگی ویژه ای برخوردار شد ودرحقیقت می توان گفت تاسیس رسمی شد و فواید مهمی را در پی داشت:

الف) کارکرد سازمان وکالت در انسجام و ساماندهی

۱. پیوند مستمر بین امام و پیروان در اقصی نقاط جهان اسلام که می توانست پیام امام را مثل ابزار ارتباطی امروزین بسرعت و به طور نظام مند به شیعیان از یک کانال موثق و معتبر برساند، بدون این که از لحاظ امنیتی برای پیروان اهل بیت (علیهم السلام) مشکل ساز باشد و از نظر جغرافیایی مکان آنها را برای دیگران معلوم سازد.

۲. این عملیات و شبکه مهم می توانست از نظر علمی و فقهی نیازهای مردم را از منبع اصلی در دسترس قرار دهد که رفع شبهات عقیدتی و فکری از نتایج بدیهی و اولیه آن بود.

۳. شبکه گسترده وکالت تنها سازمان اقتصادی نبود بلکه سازمان بزرگ علمی نیز شمرده می شد که الگویی برای تشکیل حوزه های علمی امروز بود. منشأ علمی سازمان، امام معصوم (علیه السلام) بود و نیازها را رفع می نمود. استمرار این شبکه به مراکز علمی و حدیثی بزرگ مثل مکتب قم و… تبدیل شد. مسائل فقهی و کلامی از کانال مورد اطمینان برای پیروان به منزله یک چتر حمایتی بزرگ مصون بخش بود که تهاجمهای فرهنگی را نیز بدون واکنش آشکار فیزیکی پاسخ داده و دفع می نمود. شبکه وکالت در حقیقت به منزله یک دانشگاه بزرگ زنجیره ای بود که پیروان اهل بیت (علیهم السلام) را از نظر فکری و نیازهای علمی روزمره با مرکز به صورت نامحسوس و سریع مرتبط می نمود. برخی گمان کرده اند سازمان وکالت تنها فعالیتهای مالی داشته، در حالی که تدبیری بود کاملاً اساسی و بنیانی برای سامان سازی علمی و فرهنگی برای حفظ اسلام ناب. چون این نهاد توسعه یافته در شهرها و مناطق مهم شبکه های مطمئن داشت که کارکردهای تأثیرگذار و مهم برای حال و آینده داشت.

ب) کارکرد های مهم سازمان وکالت در ساماندهی و صیانت از دین

۱. پاسخ به شبهات دینی

در دوره امام هادی (علیه السلام) شبهات مهم فکری و کلامی در جامعه اسلامی رواج داشت و عقاید مردم را تهدید می کرد. مثل شبهه تشبیه و تجسیم درباره خداوند، که عده ای به این عقیده گرایش داشتند. امام (علیه السلام) با موضع برهانی این نظریه را مردود شمرد و فرمود، پیروان اهل بیت (علیهم السلام) درباره خداوند به جسمیت قائل نیستند، چون لازمه تشبیه خداوند به اشیای دیگر، تصور جسمیت است، و چیزی که جسم است خود معلول است، شأن خداوند بری از این تمثیلهاست، چون جسم داشتن، محدود شدن به مکان و زمان و عوارض دیگری نظیر پیری، فرسودگی و… را در پی دارد. در حالی که ذات خداوند پاک از این اوصاف است.

این عقیده همان عقیده است که سبب پیدایش تثلیث در مسیحیت شده و آنها برای خداوند شریکی قائل شده اند. امام با برخورد صریح، از شیوع این افکار در بین مردم و پیروان اهل بیت (علیهم السلام) پیشگیری نمود. این شبهات و نظایر آنها اساس توحید را که اولین و مهمترین دستاورد پیامبران الهی است، مورد مخاطره قرار می داد. وجود امام هادی (علیه السلام) در این برهه از زمان این وظیفه را عهده دار است که از توحید پاسداری و برای این منظور برنامه های اساسی پی ریزی و از طریق سازمان وکالت، این مسائل را به نقاط مختلف جهان اسلام ابلاغ نماید.

۲. استفاده از ابزار ارتباطی نوشتاری

روشی که در این دوره بیشتر در شبکه وکالت مورد استفاده بود، استفاده از ارتباط نوشتاری بود، چون «نوشتن» لازمه پیام رسانی گسترده و مخفی که مورد استراق سمع قرار نگیرد، بود و به صورت نامه نگاری از طریق پیکهای مورد اطمینان به نقاط مختلف ارسال می شد. گاهی شبهه ها و سؤالها و نیازهای علمی از سوی وکیلان مستقر در نقاط مختلف به دست امام می رسید و امام نیز با نوشتن پاسخ و ارسال آنها حل مشکل می نمود و بدین وسیله علوم اهل بیت (علیهم السلام) را از آلودگی های فکری صیانت می کرد.

برای نمونه، درباره رؤیت خداوند شبهات کلامی و عقیدتی در این دوره به فراوانی شایع بود. احمد بن اسحاق در این باره از امام به صورت مکتوب سؤال می کند، امام در جوابش می نویسد: رؤیت درست نیست، چون کسی که مدعی رؤیت است محدود است و امکان ندارد ارتباطی بین محدود (انسان) و نامحدود (خداوند)برقرار شود، تا کسی خدا را به چشم ببیند، چون اسباب رؤیت و مشاهده برقرار نیست و محال است چنین چیزی محقق شود، زیرا سنخیت بین رائی و مرئی وجود ندارد؛ بدین معنا که باید بیننده را نوری باشد و نورش به قدری قوی باشد و به شئ مقابل برسد تا او را ببیند، چون این امکان برای بیننده نیست، ارتباط برقرار نخواهد بود؛ از این رو دیدن محال است.

۳ . تعمیق  اندیشه امامت

امام هادی (علیه السلام) در این راستا اقدام بسیار اساسی برای تبیین جایگاه امامت وتعمیق آن در میان مسلمانان انجام دادند. بارزترین و بهترین سند، شناسایی امامت از میراث امام هادی (علیه السلام) به نام «زیارت جامعه کبیره» است که معتبرترین منبع امام شناسی می باشد. امام (علیه السلام) با شیوه خاصی آن را تبیین نموده و در ضمن آن غلو را در حق ائمه (علیهم السلام) مردود شمرده است.

این فرهنگ سازی از طرف امام دو جنبه اثباتی و سلبی دارد: جنبه اثباتی، دفاع از منزلت اجتماعی و هدایتی ائمه و برقراری حلقه اتصال امت با امام و برتری اهل بیت (علیهم السلام) از جهات فراوانی که هرگز قابل مقایسه با دیگران نیستند و… و جنبه سلبی، نیز اندیشه غلات را درباره امامت منتفی و مردود می شمارد و شهادت بر وحدانیت خداوند و نفی شرک از ذات او را در آغاز و در ضمن زیارت، در پاسخ غالیان به مردم القا می کند: «و المخلصین فی توحید ا… و التامین فی محبة ا… و المظهرین لامر ا… و نهیه». آن حضرت در این زیارت، عصمت امامت را برای ابطال عقاید معتقدان به امامت حاکمان اموی و عباسی و دیگران مطرح می فرماید: «… و اذهب عنکم الرجس..».

 ۴. زمینه سازی  زعامت فقها در دوره غیبت

مرجعیت دینی فقها که قرنها ضامن بقای دین بوده از عملکردهای فکری امام هادی وتدابیر آن حضرت است ؛وکلای امام هادی از فقها وشاگردان ائمه بودند ؛ ازسوی امام به شیعه معرفی شدند ؛ منزلت مرجعیت در دوره امامت امام هادی تعریف شد ؛ این نهادینه شدن از زمان امام هادی  تدریجی شروع شد ؛ سپس در زمان امام عسگری مراتب دیگر مرجعیت فقها اعلام شد ؛ در آغاز دوره غیبت کبری با اشاره امام به نایب آخر که می فرماید «مردم در حوادث و رویدادها به راویان احادیث ما مراجعه کنند، چون غیر از فقها حافظین احادیث و ناقلین آنها هیچ طبقه ای از اهل علم نیستند» از این روی مرجعیت شیعه با این عنایت به وجود می آید و اندیشه پویا برای حفظ مکتب اهل بیت (علیهم السلام) بر اساس آن مستقر می شود

این جایگاه عظیم نیز که هدایت کننده افکار پیروان اهل بیت (علیهم السلام) و انسجام بخش و تضمین کننده بقای دین است، مهمترین دستاورد سامان سازی تحولات فکری توسط امام هادی (علیه السلام) است که آینده مکتب اهل بیت (علیهم السلام) را در مقابل حوادث و رویدادها بیمه و از انفعال و انکسار نجات می بخشد.

۵. پایان دادن به فرقه گرایی در میان شیعیان

فرقه های مختلفی از شیعه در این دوره گزارش شده که به مرور زمان در گرد شمع وجودی امامان بعدی این اختلافها برچیده شد و از این فرقه ها جز نامی در تاریخ نماند.دوره امام هادی که با تزریق اندیشه های ناب این فرقه ها وفرقه سازی ها برچیده شد و شیعه انسجام یافت.

با توجه به اقدامات مهم امام دراین دوره تشیع ومکتب اهل بیت نه تنها تجدید حیات یافت بلکه پویایی وشکوفایی مقتدرانه داشت تا در حوادث مختلف از گزند حوادث به سلامت عبور نمود تا دوره غیبت راه هموار خودرا به خوبی طی کرد وآنچه از این دست آوردهای مهم امروز شاهدیم ؛ نهاد  مرجعیت و لایت فقهاست که جامعه شیعی ومکتب اهل بیت را در همه حوادث رهبری  نموده وبه مشکلات فرهنگی وفقهی فائق آمده است.

- منابع و مآخذ

شیخ مفید، الارشاد.

خضری، سید احمدرضا، خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه.

مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار.

شیخ صدوق، توحید، تصحیح حسین تهرانی.

مشکور، محمد جواد، تاریخ شیعه و فرقه های اسلام؛ اشعری قمی، المقالات و الفرق.

حرانی، تحف العقول، ترجمه احمد جنتی.

سیره معصومان؛ سید محسن امین.

حیات فکری سیاسی امامان شیعه؛ رسول جعفریان.

منبع:اخبار حوزه